Wik

Wat klopt er niet aan deze cartoon….?

In de vorige blog (# 010) kondigde ik aan dat jullie bij mij thuis konden komen gluren. Met ‘geef je op voor 27 oktober’ en zo. Intussen staat die gluursessie op YouTube, zodat een ieder die verhinderd was (de meesten van jullie) alsnog een kijkje bij mij kan komen nemen: Gluren bij Duurzame Buren Castricum 2022. Het is een online stream over wat er zoal moest gebeuren om mijn woning -nu 88 jaar oud- te verduurzamen, hoe zit dat met isolatie, vooral hoe zit dat met die warmtepomp, wat is een douche WTW, maar óók over wat die ouwe houtkachel daar nog doet (goeie vraag van een heel oplettende kijkster). Met als hamvraag wat ik nu anders zou doen dan zes jaar geleden (toch wel een en ander) en tot slot een heel eenvoudige tip aan iedereen die zijn of haar woning wil verduurzamen. Alle vragen blijven welkom….

Ik heb de afgelopen jaren steeds meegedaan aan de Duurzame Huizenroute. Om duurzame huizen en hun bewoners te bezoeken, want die praktijkverhalen zijn meestal inspirerend. Maar ook om andersom mensen bij mij thuis te ontvangen en ervaringen te delen. Als de coronamaatregelen het toelieten natuurlijk. Altijd leuk bezoek en je huis krijgt meteen een extra schoonmaakbeurt. Zo gaat dat toch bij iedereen?

Dit jaar kreeg ik de vraag of ik mee wilde doen met een online versie van dit fenomeen, namelijk ‘Gluren bij Duurzame Buren’. Er is een filmpje gemaakt en er wordt een soort studio bij mij thuis ingericht waarin een interviewer, een energie-adviseur en ik als bewoner vragen van online deelnemers kunnen beantwoorden. Omdat ik door omstandigheden veel minder tijd had om schoon te maken heb ik ja gezegd ;). Nee -zonder gekheid-, er is idioot & begrijpelijk veel belangstelling voor ervaringen met een warmtepomp en die heb ik toevallig. Als je daarover vragen (of andere punten over verduurzamen van je woning) hebt, schuif gerust online aan op donderdag 27 oktober 2022. In diezelfde week zijn nog drie online sessies vanuit ander huizen in de regio. Geef je op via de pagina Gluren bij Duurzame Buren. Tot ziens aan de buis!

Voor de verandering neem ik dit bericht integraal over. Er is niets aan toe te voegen:

CO2 in atmosfeer hoger dan ooit

De uitstoot van CO2, en daarmee de concentratie van het broeikasgas in de atmosfeer, blijft stijgen. Het maandelijkse gemiddelde niveau van CO2 in de atmosfeer heeft voor het eerst in de geschiedenis meer dan 420 deeltjes per miljoen (ppm) bereikt. De waarnemingen zijn gedaan door  het Mauna Loa Observatorium in Hawaii.  

De extra CO2 komt vooral in de atmosfeer door de verbranding van fossiele brandstoffen over de hele wereld en is een van de belangrijkste oorzaken van de klimaatverandering. CO2-niveaus schommelen in de loop van het jaar, met hoogtepunten rond het late voorjaar. Dat komt door de seizoenen op het noordelijk halfrond. Als de noordelijke zomer aanbreekt, onttrekt de toegenomen plantengroei veel koolstof aan de atmosfeer, waardoor het niveau daalt. Maar de uitstoot van het vervoer, de industrie, de elektriciteitsproductie en andere bronnen zoals ontbossing hebben sinds het midden van de 19e eeuw het hele jaar door enorme hoeveelheden CO2 uitgestoten, waardoor de koolstof in de atmosfeer in de loop der tijd dramatisch is toegenomen.

Hoogste niveau sinds begin van de metingen

De hoogste maand van vorig jaar noteerde 419,13 ppm. Twintig jaar geleden bedroeg de hoogste stand van het jaar 375,93 ppm. In 1958, het eerste jaar dat wetenschappers CO2-gegevens begonnen te verzamelen op Mauna Loa, bedroeg het hoogste niveau van het jaar slechts 317,51 ppm. De concentratie van CO2 neemt ongeveer 100 keer sneller toe dan in de geologische geschiedenis. In het laatste rapport van het IPCC wordt opgemerkt dat kooldioxide afkomstig van fossiele brandstoffen en de industrie goed is voor 64 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Nog eens 11 procent is afkomstig van de uitstoot door landgebruik en bosbouw. De resterende uitstoot is afkomstig van enkele andere broeikasgassen – waarvan sommige zelfs krachtiger zijn dan CO2 en ook een stijgende tendens vertonen.

Ook methaan concentratie neemt toe

Methaan, een gas dat meer dan 20 keer zo sterk is als CO2 als het op opwarming aankomt, bereikte onlangs 1908,9 deeltjes per miljard (ppb), tegen ongeveer 1640 ppb in het begin van de jaren tachtig. Stikstofoxide, een broeikasgas dat honderden malen krachtiger is dan CO2, bereikte onlangs 335,2 ppb, tegen ongeveer 316 ppb twintig jaar geleden.

Bron (klik op het plaatje):

Ik hoor de laatste tijd steeds vaker dat ‘we meters moeten maken!‘ Volgens mij bedoelt de spreker dan dat we nu eíndelijk echt eens méér moeten gaan dóen voor de verduurzaming. Genoeg gepraat. Bijvoorbeeld door nu als het even kan eindelijk eens over te stappen op een hybride warmtepomp. Niet heel duur, en er is ook nog subsidie voor, dus wat let je. Je bespaart tot wel 60% op je aardgasgebruik, dus goed voor het milieu én goed voor je portemonnee en óók nog een mooie daad tegen Poetin en dus voor Oekraïne. Win-win-win. Hup, meters maken!

Ik ben het er mee eens. Maar als je nog meer en nog sneller meters wil maken heeft Milieucentraal nog een paar mooie Klimaatklappers voor ons. Kijk maar:

Ik heb het even nagerekend. Niet mijn sterkste punt, maar ik denk dat het klopt.

Hoe verhoudt dit plaatje zich tot de besparingen met een hybride warmtepomp? Volgens Milieucentraal kun je met een hybride pomp 60% aardgas besparen. Voor een gemiddeld  gezin komt dat overeen met ongeveer 1260 kilogram CO2-uitstoot per jaar. Onder dit plaatje staan ook zes ‘klimaatklappers’ waarmee je veel CO2-uitstoot kunt besparen. Dezelfde hoeveelheid CO2-uitstoot die je met een hybride pomp kunt vermijden kun je dus min of meer ook besparen door:
1. Niet meer te vliegen (1400 kilo CO2)
2. 20% minder spullen en kleding te kopen (1300 kilo CO2)
3. Je autogebruik halveren (1150 kilo CO2)
4. Voeding: vegetarisch, lokaal, minder (1000 kilo C02)*
5. Huis isoleren en energie besparen (1570 kilo CO2)*
(* mijn schatting)

De eerste vier acties houden vooral in dat je iets niet of minder doet. Je hoeft dan dus niets te kopen en niets te doen. Meters maken met niets doen! Less is more :). En in de tussentijd nadenken of je die hybride warmtepomp écht wel nodig hebt. Ze schijnen trouwens niet aan te slepen te zijn.

Tja, wat tientallen jaren een moeizaam debat was (wel of niet van het gas af, zie blog #006 nog!) lijkt in één klap voor iedereen duidelijk. Een klap die nota bene door Poetin werd uitgedeeld. Het isolatiemateriaal en de warmtepompen zijn niet meer aan te slepen sinds de Russen Oekraïne zijn binnengevallen (eind februari) en de verontwaardiging daarover in vele landen, ook in Europa, groot is. Een reeks van gebeurtenissen (daarvoor en daarna) hebben een enorme stijging van de gasprijzen getriggerd. En precies die prijsstijging – en de verwachting dat die niet meer zal dalen naar het oude niveau – maakt dat de gasconsumenten (huishoudens, bedrijven) in actie komen. Voor economen is dit logica, voor wereldverbeteraars weer een lesje: je gedrag aanpassen om mogelijk rampen in de toekomst te voorkomen is voor de meeste mensen veel moeilijker dan je gedrag aanpassen voor een probleem in het hier en nu. ‘Het hemd is nader dan de rok’. Ik hoop op een duurzame vrede voor Oekraïne en de rest van de wereld.

Je leest tegenwoordig de gekste dingen… zelfs in mijn eigen krant. Dan denk ik maar dat alleen tegenspraak ons verder brengt. Zo las ik in Trouw-bijlage Tijdgeest van 5 februari een betoog van hoogleraar energietechnologie David Smeulders onder de kop Nee we moeten niet van het gas af (en dat gaan we ook niet). Vooral die toevoeging tussen haakjes werkte als een rode lap op een stier, ik kreeg enorme jeuk en kon het weer eens niet laten. Ik schreef de geachte redactie. Dat moest in 150 woorden, zodat ik éénderde van mijn darlings moest killen. Daar werd het niet slechter van, eerlijk is eerlijk. Omdat het automatische antwoord van de tijdgeestredactie geen garantie op publicatie bevatte, zet ik die stap ook maar zelf:

Het betoog van energietechnoloog David Smeulders is veel te vaag. Investeringen in duurzame energie zouden energiearmoede bevorderen… geen onderbouwing. Gebruik blijven maken van het bestaande aardgasnet zou de energietransitie ‘geleidelijker en dus goedkoper’ maken… geen onderbouwing. Voor meer evenwicht tussen aanbod van energie uit zon en wind moeten we kennelijk ‘afwachten’. Waterstof schijnt de beste oplossing te zijn, maar is voorlopig niet beschikbaar. Daarom zijn kerncentrales “een interessante optie”. Dat je dan zó 20 jaar verder bent meldt Smeulders dan weer niet. En we moeten gas en het gasnet blijven gebruiken voor het moment dat er ooit wel voldoende waterstof beschikbaar komt. Het is inderdaad een visie die we steeds vaker tegenkomen. Langzaamaan, de techniek (kerncentrales, waterstof) gaat het allemaal oplossen. Nog even geduld aub. Het hoge tempo van CO2-uitstoot en klimaatcrisis is intussen wél stevig onderbouwd. Hoe deze langzaamaan-aanpak dat helpt oplossen is mij een raadsel.       

Tja, als ik het zo weer lees denk ik, gaat dát de wereld dan wel veranderen? Nee. Maar ik vind het wél een vinger op de zere plek. Het roer moet om. Elk pleidooi voor afwachten, doorhobbelen en voor je uit schuiven van de afbouw van CO2-uitstoot moeten we ter discussie stellen.

Tijdens een discussie in de Castricumse gemeenteraad over de Regionale Energie Strategie (sept. 2020) kwam de meerderheid van deze raad tot de conclusie dat kernenergie óók een plaats verdient in deze strategie. Dat bleek een hele effectieve steen in de vijver. Want ruim een jaar later had kernenergie een plaats veroverd in het coalitieakkoord  van het nieuwe kabinet Rutte IV. Waar een klein dorp groot in kan zijn, zal ik maar zeggen. Maar de klap op de vuurpijl volgde gisteren toen ik in mijn kenniskringen uit onverwachte hoek hoorde zeggen dat kernenergie als optie voor verduurzaming bespreekbaar moet kunnen zijn. Is dat zo?

Inderdaad alles is ‘bespreekbaar’ en dat helpt ook enorm om de gedachten te ordenen. Bij dezen. Het argument vóór kernenergie is dat het amper CO2 uitstoot (anders dan fossiel), amper ruimte in beslag neemt (anders dan windmolens en zonnepanelen) en dat het ook nog eens lekker veel energie produceert! Met twee van die centrales kom je in NL al een heel eind, zeggen ze. Tel uit je winst! Wat houdt je tegen?

Wat mij tegenhoudt om hier in te geloven is dat (a) kerncentrales nog steeds ellendig afval produceren; (b) kerncentrales nog steeds enorm veel veiligheidsmaatregelen nodig hebben waardoor ze kwetsbaar en erg duur worden; (c) kerncentrales technisch complex zijn en daardoor grootschalig zijn en nóg duurder worden; (d) kerncentrales omdat ze zo duur zijn alleen maar in handen van grote industriële partijen kunnen worden uitgevoerd wat grote afhankelijkheden schept en controle bemoeilijkt; (e) kerncentrales brandstof gebruiken die beperkt voorradig is op de wereld dus toch weer niet duurzaam zijn en tot slot dat al deze gegevens maken dat (f) kerncentrales tot nu toe -behalve heel veel geld- ook heel veel tijd kosten (minstens 20 jaar) om operationeel te krijgen. En daar moet je dan nog bíj bedenken dat ál die tijd en ál dat geld dan niet gebruikt wordt om te investeren in het verminderen van ons energieverbruik en opwekken van duurzame energie zónder de genoemde nadelen. Pleiten voor de inzet van kernenergie is pleiten voor het voor je uit schuiven van oplossingen en vergroten van de problemen van onze kinderen en kleinkinderen in de toekomst. Tel uit je verlies! Dát houdt me tegen.

Jeetje, toen was het opeens 2022…! Nou ‘de beste wensen’ hoor. Daar zeg je wat….
Wat kunnen we ons het beste wensen? Dat begint een behoorlijk lijstje te worden. Hebben we het nog wel eens over 😉.

Omdat kernenergie opeens weer de krantenkopen haalt viel mijn oog in de kerstvakantie op een bespreking in Trouw van de titel Meer dan elektriciteit en waterstof – onze energievoorziening in 2050. Dát boek wilde ik wel bestellen en zodoende kwam ik terecht op de site van Eburon, waar mijn andere oog viel op een andere titel nl. Stralingsverwarming – gezonde warmte met minder energie. Dat klinkt zéker als een beste wens, dus dat en twee andere boeken tóch besteld (daar wou ik eigenlijk mee stoppen, maar ja, bóeken!) en vanochtend hingen ze gedrieën aan de deurknop.

In dat warmte-boek ben ik meteen begonnen. Want warmte is, zeg maar, écht mijn ding. Dit najaar heb ik een mooie training voor ‘begeleider buurtwarmte’ gevolgd  van Energie Samen. Dat gaf al de nodige inspiratie over hóe we voor de verwarming van huizen en buurten van het aardgas af kunnen. Maar zeker nu de buiten-unit van mijn warmtepomp sinds een week in storing staat – en ik nu écht ‘all electric’ stook en daarom de boel maar op 18° heb gezet- denk ik veel aan warmte.

Het boek is een pareltje. Ik zit weer even in de schoolbanken en krijg uitgelegd wat warmte ook al weer is, hoe het werkt met geleiding, convectie en straling. Dat we onze huizen tegenwoordig op ongeveer de stomst denkbare manier verwarmen en dat we met een kwart van de energie die we daar nu voor gebruiken toe zouden kunnen. Zonder gas ook. Zonder houtstook. En als het écht moet zonder warmtepomp. De beste wensen!

Vandaag kreeg ik deze mail: Graag laten we je weten dat je Klimaatburgemeester bent geworden voor jouw gemeente, gefeliciteerd! Het is nog precies 2 weken tot de start van de allereerste Nationale Klimaatweek! .. Samen gaan we Nederland inspireren zich nog meer in te zetten voor een beter klimaat. Oeps…

Helemaal onwetend was ik niet. Ik was zonder tegenstribbelen aangemeld, dus niet kansloos. Maar eigenlijk ben ik voor de gekózen burgemeester, dus wéér zo’n benoeming buiten alle inwoners om doet me eigenlijk geen deugd. Maar allá, het is slechts tijdelijk en voor een goed doel, namelijk: inspireren, en wat mij betreft ook geïnspireerd worden. Daarom doe ik ook weer mee aan de Duurzame Huizen Route op zaterdag 6 november.